Biyoçeşitlilik Nedir? Biyolojik Çeşitliliğin Önemi

Biyoçeşitlilik veya biyolojik çeşitlilik, yaşam formlarının ve bir parçası oldukları gezegendeki ekosistemlerin miktarı ve çeşitliliğidir. Genler, organizmalar ve ekosistemler çevreye uyum sağlamak için evrimleşebildikleri için biyoçeşitlilik sürekli değişmektedir. Bir örnek, artık var olmayan veya evcil hayvan olmaya adapte olmuş köpek ırklarıdır…

Biyoçeşitliliğin Tanımı

Biyoçeşitlilik, yaşamın çeşitliliği, gezegende var olan canlıların çeşitliliği, bunların birbirleriyle ve onları çevreleyen çevre ile kurdukları ilişkilerdir. Milyonlarca yıllık evrimin sonucudur.

İnsan türü ve kültürleri, çevreye uyum sağlama, onu bilme ve kullanma sürecinden doğmuştur. Bu nedenle, biyoçeşitliliğin biyolojik ve kültürel olmak şeklinde iki boyutu vardır.

Biyoçeşitlilik hakkında düşünürken, gezegendeki tüm yaşam formları dikkate alınır. Terim, yalnızca olası türlerin sayısını değil, aynı zamanda türün kendi içindeki genetik çeşitliliği de ifade eder. Aynı şekilde terim, olası tüm ekosistemlerin kümesi için de geçerlidir.

Bu nedenle dünyanın farklı doğal bölgeleri, orman habitatlarında ekvatora yakın çok yüksek oranlara ulaşan farklı biyolojik çeşitlilik sınırlarına sahiptir. Aynı şey, çok sayıda su altı türünün etrafında döndüğü büyük okyanus mercan resifleri için de geçerlidir.

Biyolojik Çeşitlilik Türleri

Biyoçeşitlilik, tüm gezegenin ekosistemlerinin dengesini oluşturmaktan sorumludur. Bu önemlidir çünkü insan türü hayatta kalmak için bu hassas dengeye bağlıdır. Buna karşılık, genlerin, türlerin veya ekosistemlerin çeşitliliğine bağlı olarak üç ana türe ayrılır.

1. Genetik çeşitlilik

Aynı türden organizmalarda bulunan genetik bilginin çeşitliliğini ifade eder. Bu, türlerin evrim geçirmesini ve çevrelerine uyum sağlamasını sağlar.

Genetik çeşitliliğe bir örnek, Galapagos Adaları’ndaki “Darwin ispinozları“dır. Orada, doğa bilimci Charles Darwin, ispinozların gagalarının, adanın bulundukları bölgede bulunan besin kaynağına bağlı olarak farklı olduğunu fark etmiştir.

Bu anatomik farklılıklar, yalnızca gagaları yerel tohumları yemeye uyarlanmış ispinoz türlerinin hayatta kalabileceği ve bu genetik bilgiyi aktarabileceği anlamına gelmektedir.

2. Türlerin çeşitliliği

Gezegende var olan türlerin çeşitliliğini ve miktarını ifade eder. Türler hakkında konuştuğumuzda, yavru oluşturabilen benzer özelliklere sahip organizmaları gruplandıran temel biyolojik sınıflandırma birimine atıfta bulunduğumuzu unutmayın.

Mevcut türlerin sayısı için kesin bir rakam yoktur çünkü sürekli olarak yeni organizma grupları keşfedilmektedir. Ancak 10 milyon türe ulaşabileceği tahmin ediliyor. Açık olan şu ki; tropik bölgelerdeki tür çeşitliliği daha fazladır. Bunun başlıca nedeni, diğer bölgelere kıyasla türlerin yaşam koşullarının ortaya çıkması için daha elverişli olmasıdır.

Bir örnek, 37 farklı türü bulunan yunuslardır.

3. Ekosistemlerin çeşitliliği

İster suda ister karada olsun, ekosistemlerde birbiriyle ilişkili organizmaların çeşitliliğidir. Bu anlamda, ekosistemlerin biyolojik çeşitliliği üç tip altında incelenebilir:

• Alfa çeşitliliği: Bir ekosistemde bulunan organizmaların çeşitliliğidir. Örneğin, bir su ekosistemi olan belirli bir nehirde yaşayan türlerin sayısı incelenirken.
• Beta çeşitliliği: Birbiriyle ilişkili ekosistemlerde var olan organizmaların çeşitliliğini ifade eder. Örneğin, denize dökülen bir nehrin ağzında, iki su ekosistemi etkileşim halindedir; tatlı su olan nehir ve tuzlu su olan okyanus. Her birinde yaşamak için birbiriyle akraba olan hayvan ve bitki türleri vardır.
• Gama çeşitliliği: Belirli bir coğrafi alanda, tüm ekosistemleri dahil olmak üzere var olan organizmaların çeşitliliğidir. Örneğin, Amazon ormanlarında tropik ormanlar gibi karasal ekosistemler, nehirler ve göller gibi tatlı su ekosistemleri vardır.

Biyoçeşitlilik Neden Önemlidir?

Biyoçeşitlilik, insan türleri de dahil olmak üzere dünya üzerindeki yaşamın oluşumu ve sürdürülmesi için önemlidir.

Ekosistemlerdeki dengesizlikler biyolojik döngüleri, besin zincirlerini, iklim koşullarını vb. değiştirir. Bu da yeni nesil türlerin varlığını ve yaşama izin veren biyolojik koşulları tehdit etmektedir.

Örneğin arılar, bitkilerin çiçek, meyve ve çeşitli yiyecekler üretmelerini sağlayan bitkilerin tozlaşmasında önemli bir rol oynar.

Arıların nesli iklim değişikliği veya kirlilik nedeniyle tükenirse, bu süreç büyük ölçüde değişir ve gezegenin besin kaynakları riske girer.

Öte yandan, gezegenimizde meydana gelen oldukça karmaşık biyolojik ve biyojeokimyasal döngüler için biyoçeşitlilik gereklidir. Gezegendeki yoksullaştırıcı yaşam, biz takdir etsek de etmesek de insanlar da dahil olmak üzere tüm yaşamın kalitesi üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir.

Biyoçeşitliliğe Yönelik Tehditler

Doğal afetlerin canlı çeşitliliğini riske attığı doğru olsa da, en büyük tehdit insanların ekonomik ve endüstriyel faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Gezegenimizin biyoçeşitliliğini gitgide daha hızlı bir şekilde yoksullaştıran ve nihayetinde kendimize zarar veren bir tür olarak bizleriz.

İnsanlardan biyolojik çeşitliliğe yönelik başlıca tehditler şunlardır:

• Tarım ve hayvancılık için arazi, toprak ve alanların değiştirilmesi.
• Kereste ve kağıt endüstrisini beslemek veya tarım arazilerini genişletmek için sürekli ormansızlaştırma.
• Ticari değeri olan bazı türlerin, doğadaki mevcut biyolojik dengeye zarar verecek şekilde seçici ve yoğun bir şekilde yetiştirilmesi.
• Tarama faaliyetleri, nehirleri kanalize etme, sulak alanları doldurma ve türün habitatını değiştirmenin diğer biçimleri.
• Endüstriyel faaliyetlerin yan ürünleri veya artan atık ve kalıntı üretimi nedeniyle çeşitli mevcut ekosistemlerin kirlenmesi.
• Bazı türlerin ticari amaçlarla gelişigüzel avlanması, onları yok olmanın eşiğine getirmiştir.
• Açık ocak madenciliği nedeniyle toprakların tahribi ve ardından yüzey sularının çıkarılan metaller veya bunları çıkarmak için kullanılan maddelerle kirlenmesi.
• İnsan nüfusunun sürekli büyümesi ve şehirlerin coğrafi olarak genişlemesi.