Endemik Türler Nelerdir? Sınıflandırılması ve Örnekleri

Endemik tür, belirli bir coğrafi alanla sınırlı olan bitki ve hayvan türüdür. Bu coğrafi alan, ülkelerin siyasi sınırları, bölgeleri veya ekolojik sınırlar ile tanımlanabilir. Endemik türler, geniş bir genetik yelpazeye sahip olmadıkları için yaşam alanlarının doğal koşullarındaki değişikliklere daha yatkındırlar. Her popülasyondaki birey sayısının az olması, onları yok olmaya karşı daha savunmasız hale getirir…

Endemik türler bizler için önemlidir çünkü dağılım alanları genellikle çok küçüktür ve birçoğu yok olma eşiğindedir. Bu anlamda, korunan alanlarda endemik türlerin bulunması, biyolojik değerlerinin doğrulanmasına hizmet etmekte ve korunmalarına yönelik argümanları güçlendirmektedir.

Endemik Tür Nedir?

Endemik türler, yayılışları bölge, ülke veya kıta gibi belirli bir coğrafi bölge ile sınırlı olan bitki ve hayvanlardır. Yaşam alanlarının sınırlı olmasının nedeni, belirli bir türün başka bir bölgeye taşınmasını engelleyen ve genetik değişimini belirli bir bölge ile sınırlayan doğal engellerin varlığından kaynaklanmaktadır.

Endemizm, biyolojide bir taksonun yayılışının küçük bir coğrafi alanla sınırlı olduğunu ve dolayısıyla onu ancak o yerde doğal olarak bulmanın mümkün olduğunu belirtmek için kullanılan bir terimdir. Bu aynı zamanda cins, familya veya alt tür gibi daha yüksek ya da daha düşük taksonlar için de geçerli olabilir. Ancak yerli türlerle karıştırılmamalıdır.

Endemik türler, belirli bir bölgede daha fazla çeşitlilik ve canlı varlık bolluğu yaratarak biyolojik çeşitliliğe katkıda bulunur. Endemik türleri bilmek, canlıların nasıl evrimleştiğini keşfetmemize ve koruma önlemleri oluşturmamıza yardımcı olur.

Endemik türler savunmasızdır. Bu yüzden doğal nedenlerle ve aynı zamanda insan eylemi nedeniyle meydana gelebilecek yok olmaya daha yatkındırlar. İklim değişikliğinin sonuçlarına ek olarak, hayvanların kaçak avlanması, yaşam alanlarının değiştirilmesi veya istilacı türlerin ortaya çıkması söz konusudur.

Endemik Türlerin Sınıflandırılması

Endemik türler, bölgesel dağılımlarına ve genetik özelliklerine göre iki şekilde sınıflandırılabilir:

Bölgesel dağılımına göre

• Mikroendemik: Belirli bir bölgede yerleşik olan türlerdir.
• Yarı endemikler: Kendi özel alanlarının sınırlarını aşan türlerdir.
• Yarı endemik: Belirli bir bölgede yılın sadece bir bölümünü geçiren türlerdir.

Genetik özelliklerine göre

• Paleoendemizm: Morfolojik, kimyasal veya genetik özelliklerinden dolayı izole gruplar oluşturan türlerdir.
• Şizoendemizm: Kademeli izolasyonla oluşan, benzer kromozomal ve morfolojik özelliklere sahip türlerdir.
• Patroendemizm: Kromozom sayısındaki değişikliklerden kaynaklanan ve öncekilerden daha geniş alanları kolonileştirmesiyle karakterize edilen türlerdir.
• Apoendemizm: Birbirinden türeyen ve patroendemiklerin aksine seleflerinden daha küçük alanları işgal eden türlerdir.

Endemik Tür Örnekleri

Dünyada çok sayıda endemik tür vardır. Ancak nadir olmaları, bilimsel veya kültürel değerleri nedeniyle en iyi bilinen ya da en önemli endemik türler arasında, farklı grupları temsil eden aşağıdaki organizmalar öne çıkmaktadır:

Endemik hayvanlar

• İber vaşağı (Lynx pardinus): Bu etçil memeli, İber Yarımadası’na endemik bir tür olmasının yanı sıra, dünyada nesli en çok tehlikede olan kedi türü.
• Kutup ayısı (Ursus maritimus): Bu etçil memeli kutup ortamında ve kuzey yarımkürenin donmuş bölgelerinde yaşar. Bununla birlikte, Kuzey Kutbu’ndaki tek tepe yırtıcıdır.
• Lemur (Lemuroidea): Bu strepsirrhine primat, Hint Okyanusu’ndaki Madagaskar adasına özgüdür. Parlak gözleri ve çıkardığı ilginç sesler ile karakterizedir.
• Panda ayısı (Ailuropoda melanoleuca): Bu memeli Asya kıtasına özgüdür. Çin, yok olmaktan kurtarmak için pandayı sembol haline getiren ülke olmuştur.

Endemik bitkiler

• Kırmızı sekoya (Sequoia sempervirens): Kaliforniya sekoyası olarak da adlandırılan bu ağaç, Amerika Birleşik Devletleri’nin o bölgesinde bulunur ve yaşam beklentisinin yüksek olmasıyla öne çıkar.
• Ejderha ağacı (Dracaena draco): Bu kaba kabuklu ağaç, Kanarya Adaları’nda (İspanya) bulunabilen birçok endemik bitkiden biridir.
• Göbekli hurma (Colpothrinax wrightii): Bu hurma türü Küba’ya özgüdür ve çapı yerden iki ila üç metre yüksekte şişen gövdesinin şekliyle öne çıkar.
• Ocote blanco (Pinus jaliscana): Çamgiller familyasına ait bu ağaç 20 metreyi aşan boyuyla dikkat çeker ve Jalisco bölgesine (Meksika) özgüdür.